İdrar Enfeksiyonu Belirtileri ve Tedavisi

İdrar enfeksiyonu, kadınları erkeklerden daha fazla etkileyen bir sağlık sorunudur. Toplumda her beş kadından biri yaşamının bir döneminde idrar enfeksiyonu geçirir. Erkeklerde bu oran oldukça düşüktür. Kadınların %25'i, daha önce idrar enfeksiyonu geçirmişlerse, 18 ay içinde tekrar benzer bir atak yaşayabilirler. Başlangıçta teşhis edilen enfeksiyon kolayca tedavi edilebilirken, tedavi ihmal edildiğinde enfeksiyon böbrekleri de etkileyebilir ve kalıcı hasara yol açabilir. Enfeksiyon oldukça ağrılıdır ve geceleri ani idrar yapma hissi ile belirgindir. Tuvalete çıkıldığında idrarın sadece birkaç damla gelmesi ve şiddetli yanma hissi dayanılmaz bir hal alabilir. İlerleyen aşamalarda idrarda kan görülmesi de mümkündür. İdrarın rengi koyulaşır, bulanık ve hoş olmayan kokulu hale gelir. Bu belirtilerle enfeksiyonun tedavi edilmemesi, böbreklere ulaşması durumunda kalıcı ve yaşamı tehdit edici sorunlara yol açabilir.

İdrar enfeksiyonu, alt ve üst idrar yolu enfeksiyonu olarak iki farklı bölümde değerlendirilir. Alt idrar yolu, mesane ve mesanenin dışa açıldığı üretra kısmını, üst idrar yolu ise böbrekler ve bunları mesaneye bağlayan üreter denilen tüpleri ifade eder. En fazla idrar enfeksiyonu alt idrar yollarında görülür.

Hastanın yakınması sadece idrar çıkışında yanma olursa, bu genellikle alt idrar yolu enfeksiyonudur. Bu enfeksiyondan çoğunlukla bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar sorumludur. Ayrıca vajinal krem ve kayganlaştırıcı kullanılması, cerrahi girişimler ve sonda takılması gibi faktörler de alt idrar yolu enfeksiyonu nedenleri arasındadır. Mikroorganizmaların üretrada ilerlemesiyle enfeksiyon etkisi görülür ve sistit denilen mesane iltihabı ortaya çıkar. Bu, toplumda en fazla görülen idrar enfeksiyonudur ve sıkça tekrarlama eğilimi gösterir.

Alt idrar yolundaki enfeksiyonun tedavi edilmemesi durumunda, enfeksiyon mesaneden yukarıya doğru ilerler ve böbrekleri de etkileyebilir. Bu duruma piyelonefrit denir ve acilen müdahale edilmelidir. Şiddetli ağrılar, kasık ağrısına eşlik eden yan ağrısı görülür. Sistit rahatsızlığının belirtilerine ateş, bulantı, kusma ve titreme gibi başka belirtiler de eklenir. Hastaya müdahale edilmediğinde, böbrek hasarı ve böbrek yetmezliği gelişebilir.

Kadınlar, erkeklere oranla idrar enfeksiyonuna 25 kat daha fazla meyillidir. 20-50 yaş aralığında bu oran yarı yarıya kadar etkili olabilir. Menopozdan sonraki yıllarda ise kadınlardaki idrar enfeksiyonu eğilimi artar. Kadınların bu şekilde enfeksiyona yatkın olması anatomileriyle ilgilidir. İdrar normalde mikroorganizma içermez; ancak dışarı çıkarken üretrada biriken mikroorganizmaları da temizler. Bazı durumlarda mikroorganizmaların yukarıya sızması mümkün olabilir ve bu sistit oluşumuna neden olur. Kadınlarda üretra erkeklere göre daha kısa olduğu için, mikroorganizmaların kat edeceği mesafe de kısalır. Erkeklerde ise mikroorganizmalar mesaneye ulaşamadan dışarı atılabilir. Bu etkenin dışında tuvalet alışkanlıkları da önemlidir. Tuvaletten sonra temizlik önden arkaya yapılmalıdır; aksi takdirde vajinaya mikroorganizmalar taşınır. Cinsel ilişkideki travmalar da idrar enfeksiyonu riskini artırabilir. Yoğun cinsel ilişki veya ilk defa cinsel ilişkiye girme durumunda kadınlarda 12-24 saat içinde yanma başlayabilir. Bu durum genellikle balayı sırasında yaşandığı için "balayı sistiti" olarak adlandırılır.

Bunların dışında, kadınların doğum kontrolü için kullandıkları bariyer yöntemleri, prezervatifler de dahil olmak üzere, dokularda irritasyona neden olabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir. Spermisid maddelerin bazıları, normalde vajinada bulunan ve bakterilerin çoğalmasını önleyen mikroorganizmaların ölmesine yol açarak enfeksiyon oluşturabilecek mikroorganizmaların çoğalmasına neden olabilir. Kadınlar açısından sünnetsiz erkekler de ciddi bir enfeksiyon kaynağı olabilir. Sünnet derisine yerleşen mikroplar cinsel ilişki ile kadınların idrar enfeksiyonu olmasına neden olabilir. Hamilelik dönemindeki hormonal değişimler, idrar yollarındaki düz kasları yavaşlattığı için, mesane tam olarak boşaltılamaz ve idrarın bir bölümü mesanede kalır. Bu nedenle idrar enfeksiyonu riski yükselir. Gebe kadınların yaklaşık %15'i bu durumun farkına bile varmaz. Enfeksiyon tedavi edilmediğinde erken doğum nedeni olabilir. Menopoz dönemi de mesanenin tam boşaltılamamasına yol açabilir, bu da dokuların elastikiyetini kaybetmesi nedeniyle yaşanır. Aynı gebelik döneminde olduğu gibi idrar enfeksiyonu riski artar.

Tanı için hastaya idrar tetkiki ve idrar kültürü yapılması genellikle yeterlidir. Yapılan tetkiklerde idrarda lökosit ve bakteri bulunması tipik bir belirtidir. Ancak idrarın herhangi bir yere temas edip kirlenmemesine dikkat edilmelidir. Özenle idrar numunesi alınmalıdır. Sıkça tekrarlayan enfeksiyonlarda altta yatan etkenin tespiti için, idrar akımı ölçümü, sistoskopi ve ilaçlı böbrek filmi gibi başka tetkikler de yapılır.

Alt idrar yolundaki enfeksiyonlar genellikle %80 oranında antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Yapılan idrar kültürü sonuçlarına uygun antibiyotik kullanımı tedavide iyileşmeyi hızlandırır. Üst idrar yolundaki enfeksiyonda damardan antibiyotik verilmesi gerekir. Tekrarlayan idrar enfeksiyonunda alttaki nedene göre cerrahi girişim gerekebilir. Hastaların kasık bölgesini sıcak tutması da yararlı olur; bu, idrar çıkışındaki yanmayı azaltır.