İdrar Enfeksiyonu

İdrar enfeksiyonu, erkeklerden ziyade kadınları daha fazla etkileyen bir sağlık sorunudur. Toplumda her 5 kadından birisi yaşamının bir döneminde idrar enfeksiyonu geçirir. Erkeklerde bu oran oldukça düşüktür. Kadınlar aynı zamanda daha önceden idrar enfeksiyonu geçirdiler ise %25'lik bölümünde 18 ay içine tekrarlayıcı bir atak daha etkili olur. Başlangıçta teşhis edilen enfeksiyon oldukça kolay tedavi edilirken, tedavisi ihmal edildiğinde enfeksiyonun böbrekleri de etkilemesiyle kalıcı hasara yol açabilir. Oldukça ağrılı olan enfeksiyon, aynı zamanda geceleri ani gelen idrar yapma hissiyle belirgindir. Tuvalete çıkılmasına rağmen idrarın birkaç damla gelmesi, üstelik şiddetli yanma olması dayanılmaz bir hal alır. İlerleyen aşamada idrarda kan görülmesi de söz konusu olur. İdrarın rengi koyulaşır, bulanık ve hoş olmayan kokulu hale gelir. Bu belirtilerle enfeksiyonun tedavi edilmemesi, böbreklere uzanması, kalıcı ve yaşamı tehdit edici sorunlara yol açabilir.

İdrar enfeksiyonu alt ve üst idrar yolu enfeksiyonu olarak iki farklı bölümde değerlendirilir. Alt idrar yolu mesane ile mesanenin dışa açıldığı üretra kısmını, üst idrar yolu ise böbrekler ve bunları mesaneye bağlayan üreter denilen tüpleri ifade eder. En fazla idrar enfeksiyonu alt idrar yollarında görülür.

Alt idrar yolu enfeksiyonu: Hastanın yakınması sadece idrar çıkışında yanma olursa, bu genellikle alt idrar yolu enfeksiyonudur. Bundan çoğunlukla bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar sorumludur. Ayrıca vajinal krem ve kayganlaştırıcı kullanılmasına bağlı alerjiler, cerrahi girişimler, sonda takılması gibi faktörlerde alt idrar enfeksiyonu nedenleri arasındadır. Mikroorganizmaların üretrada ilerlemesiyle enfeksiyon etkisi görülür. Ortaya sistit denilen mesane iltihabı çıkar. Bu toplumda en fazla görülen idrar enfeksiyonudur. Sıkça tekrarlama eğilimi vardır.

Üst idrar yolu enfeksiyonu: Alt idrar yolundaki enfeksiyonun tedavi edilmemesi halinde, enfeksiyon mesaneden yukarıya doğru ilerler. Buna böbreklerde dahil olursa piyelonefrit denilen rahatsızlık meydana gelir. Buna acilen müdahale edilmelidir. Şiddetli yakınmalar, kasık ağrısına eşlik eden yan ağrısı görülür. Sistit rahatsızlığının etkilerine ateş, bulantı ve kusma, titreme gibi başka belirtiler eşlik eder. Hastaya müdahale edilmediğinde, böbrek hasarı ve böbrek yetmezliği gelişebilir.

Kadınlar erkeklere oranla idrar enfeksiyonuna 25 kat daha fazla meyillidir. 20-50 yaş aralığında bu oran yarı yarıya kadar etkili olabilir. Menopozdan sonraki yıl kadınlardaki idrar enfeksiyonu eğilimi yükselir. Kadınların bu şekilde erkeklere göre enfeksiyona yatkın olması anatomileriyle alakalıdır. Vücuda dışarıdan gelen bakterilerle oluşan idrar enfeksiyonu kadınları daha çok etkileri İdrar normalde mikroorganizma içermez. Dışarı çıkarken üretrada biriken mikroorganizmaları da temizler. Bazı durumlarda mikroorganizmaların yukarıya sızması gibi bir durum söz konusu olur. Bu sistit oluşumuna neden olur. Kadınlarda üretra erkeklere göre daha kısa olduğu için, mikroorganizmaların kat edeceği mesafede kısalır. Erkeklerde mikroorganizmalar mesaneye ulaşamadan dışa atılabilir. Bu etkenin dışında tuvalet alışkanlıkları da bunda etkili olur. Tuvaletten sonra temizliğin önden arkaya yapılması gerekir. Bu tam tersi olarak yapılırsa, vajinaya mikroorganizmalar taşınır. Cinsel ilişkideki travmalarda idrar enfeksiyonu riskini arttırabilir. Yoğun cinsel ilişkide veya ilk defa cinsel ilişkide bulunma durumunda kadınlarda 12-24 saatte yanma başlayabilir. Bu genellikle balayında olduğundan buna balayı sistiti denir.

Bunların dışında kadınların doğum kontrolü için kullandığı bariyer yöntemleri ki buna prezervatif de dahildir. Dokularda irritasyona neden olabileceğinden, enfeksiyona meyli arttırır. Spermisid maddelerin bir kısmı normalde vajinada olan ve bakterilerin çoğalmasını önleyen mikroorganizmaların ölmesine yol açarak, enfeksiyonun oluşmasını sağlayan mikroorganizmaların çoğalmasına neden olabilir. Kadınlar açısından sünnetsiz erkeklerde ciddi bir enfeksiyon kaynağı olabilir. Sünnet derisine yerleşen mikroplar cinsel ilişki ile kadınların idrar enfeksiyonu olmasını sağlayabilir. Hamilelik dönemindeki hormonal değişimler idrar yollarındaki düz kasları yavaşlattığından, mesane tam olarak boşaltılamaz ve idrarın bir bölümü mesanede kalır. Bu yüzden idrar enfeksiyonu riski yükselir. Gebe kadınların yaklaşık %15 kadarı bunun farkına bile varmaz. Enfeksiyon tedavi edilmediğinde erken doğum nedeni olabilir. Menopoz dönemi de mesanenin tam boşaltılamamasına yol açabilir. Bu dokuların elastikiyetini kaybetmesi nedeniyle yaşanır. Aynı gebelik dönemindeki gibi idrar enfeksiyonu riski artar.

Tanı için hastaya idrar tetkiki ve idrar kültürü yapılması genellikle yeterli olur. Yapılan tetkiklerde idrarda lökosit ve bakteri olması tipik bir belirtidir. Fakat idrarın herhangi bir yere temas edip kirlenmemesine dikkat edilmelidir. Özenle idrar numunesi alınmalıdır. Sıkça tekrarlayan enfeksiyonlarda altta yatan etkenin tespiti için, idrar akımı ölçümü, sistoskopi, ilaçlı böbrek filmi gibi başka tetkiklerde yapılır.

Alt idrar yolundaki enfeksiyonlar genellikle %80 oranında antibiyotikli ilaçlarla tedavi edilebilir. Yapılan idrar kültürü sonuçlarına uygun antibiyotik kullanımı tedavide iyileşmeyi hızlandırır. Üst idrar yolundaki enfeksiyonda damardan antibiyotik verilmesi gerekir. Tekrarlayan idrar enfeksiyonunda alttaki neden göre cerrahi girişim gerekebilir. Hastaların kasık bölgesini sıcak tutması da yararlı olur. Bu idrar çıkışındaki yanmayı azaltır.